Mobbing Nedir?

Mobbing, türkçe karşılığı “psikolojik taciz” olan, kişi veya kişileri yıldırmaya dayalı davranış biçimidir. Genellikle iş dünyasında şahit olduğumuz fakat ismini koymakta zorlandığımız mobbing eylemi bir çeşit yıldırma politikasıdır. Hatta birçok çalışan mobbinge maruz kaldığında: “Bana caydırma politikası uyguluyor-lar, beni yıldırmaya çalışıyor-lar, beni istifaya zorluyor-lar” gibi düşünce ve ifadeleri kullanır.

Psikolojik Taciz Nedir?

“Mob” kelimesinin ingilizce karşılığı: aşırı kabalık, şiddet ve yasaya uygun olmayandır. Mobbing kelimesi de buna bağlı olarak, latincede “mobile vulgus”tan türemiştir.

Toplu ortamlarda (İş yeri, okul, dernek vb.) kendini gösterebilen mobbing, hedeflenen kurbana psikolojik tacizde bulunma, dışlama, hor görme, hakaret etme, aşırı iş yükü verme, haklarını kısıtlama, rencide etme, küçük düşürücü davranışlarda bulunma ve buna benzeyen hukuka aykırı davranışlarla ortaya çıkar.

Mobbing kavramında tacizci ve hedef (kurban) olmak üzere iki taraf vardır. Tacizci taraf, etik dışı davranışlarla kurbana maddi-manevi zarar verirken, hedef kişiyi psikolojik olarak çökertmeyi, yıldırmayı ve ortamdan uzaklaştırmayı hedefler.

Mobbing Neden Uygulanır?

Mobbing uygulayan kişi veya kişilerin kurbanı sevmemesi, kurban(hedef) kişiyle iletişim problemi yaşaması, kıdem-statü çatışması ve benzer nedenlere dayalı bir çeşit uyumsuzluklar sonucu ortaya çıkabilir. Birçok kez bilinçli bir şekilde yapılan mobbing, bazı durumlarda farkında olunmadan işleyen taciz süreçleridir. Tacizci kişi kendi davranışlarını sorgulamadan veya amaç gütmeden bu eylemi sürdürebilir. Yani mobbinge konu olan davranışlar sırf ikili uyuşmazlıklara dayalı anlamsız çatışmalar da olabilir.

Mobbingin Planlı Uygulanma Sebepleri

Tacizci kişinin kurban seçip mobbing uygulaması için muhtemel bir çıkar çatışması veya uyumsuzluk söz konusu olması gerektiğinden bahsetmiştik. Mobbing uygulayan kişi sırf sevmediği iş arkadaşıyla aynı ortamı paylaşmak istemediği için bu yönteme bilinçli bir şekilde başvurabilir. Bunula birlikte işverenlerin veya yöneticilerin uyguladığı mobbing ise çalışanı istifaya zorlayıp, tazminat ödemekten kurtulma hamlesi olarak da karşımıza çıkar.

İşverenlerin psikolojik taciz ile çalışan kişiyi işten bıktırması, iş yerini çekilmez hale getirmesi ve buna bağlı olarak çalışan kişinin hem iş hayatına hem de özel hayatına maddi-manevi zararlar vermesi kurban kişiyi pes etmek zorunda bırakır. Kovmak(işten çıkarmak) yerine caydırma yöntemiyle kurbanın kendi isteğiyle istifasını sağlamak, ihbar tazminatı gibi işverene yük olan maliyetlerden kurtulmayı amaçlar. Aslında kurban bilinçli olursa bunu engelleyebilir ve işvereni daha yüksek ödeme yükümlülüğüne mahkum edebilir (Birazdan bu konuya değineceğiz)

Mobbing ne tür yöntemlerle karşımıza çıkar. Mobbing uygulayan kişiler ve gruplar kimlerdir?

Mobbing Türleri

Mobbing 3 farklı gruba ayrılmıştır.

1- Dikey Mobbing: En az görülen psikolojik taciz türüdür. Dikey mobbingde çalışanların yöneticiye uyguladığı caydırma politikası söz konusudur. Yöneticiyi (üst pozisyondaki kişiyi) kabullenmeme, çekememezlik gibi duygulardan kaynaklanır ve itaatsizlik, otoriteyi ezme, sorumluyu zor durumda bırakma gibi davranışlarla uygulanabilmektedir.

2- Yatay Mobbing: İş yeri hiyerarşisinde tacizci ve mağdur kişinin eşit konuma sahip olduğu psikolojik taciz türüdür. Aynı yetki ve benzer sorumluluklara sahip kişilerin arasında yaşanan bir takım çıkar çatışmaları ve uyuşmazlıklar sonucu tacizci kişinin aksiyona geçmesi ve hedefindeki iş arkadaşına, iş ortamını çekilmez kılması şeklinde kendini gösterir.

3- Düşey Mobbing: Yönetici veya geniş kapsamıyla üst konumdaki kişinin, yetki ve otoritesini hedef kişilere karşı bezdirici bir şekilde kullandığı psikolojik taciz türüdür. Düşey mobbing türünde üstler, alt pozisyondaki kişiyi rencide ederek, aşırı iş yükü vererek, işten uzaklaştırmaya çalışırcasına çeşitli tacizlerde bulunur.

Mobbing Teşhisi Nasıl Konulur?

Rahatsız edici her davranışı mobbing unsuru olarak değerlendirmek doğru değildir. Mobbing teşhisi koyabilmek için yapılan etik dışı davranışların sistemli ve tekrar edici şekilde gözlemlenebiliyor olması gerekir. Mobbing bir süreçtir ve istisna durumlar (sıkça tekrar etmeyen tacizler) göz önüne alınarak değerlendirilemez. Mobbing ortalama 6 ay içinde isimlendirilebilir bir baskıya dönüşür ve önlem alması kısmen mümkündür.

İletişim eksikliğinden kaynaklı, anlık kızgınlık ve iş stresinin doğurduğu dönemsel çatışmaları mobbing unsuru olarak değerlendirmemek gerekir. Her işin gerektirdiği sorumluluklar ve sorumluluklara bağlı olarak ortaya çıkan stresli süreçler vardır. Bu süreçlerde çalışanlar birbiri ile geçici problemler yaşayabilir. Bu motivasyon yönetimine bağlı bir konudur ve uzman yöneticiler tarafından kısa sürede engellenmesi olasıdır. Dolayısıyla dönemsel gerginliklere mobbing teşhisi koymamak ve buna bağlı motivasyon kaybı yaşamamak gerekir.

Mobbing Uygulamasına Karşı Önlem Almak İçin

Yıldırma politikası, caydırma süreci veya psikolojik tacize maruz kalan kişi-lerin önlem alabilmesi için öncelikle süreci doğru yorumlamış olmaları gerekir.

Psikolojik tacize maruz kaldığını düşünen kişi, tacizci ile doğrudan iletişime geçip rahatsız olduğu davranışları ifade etmesi gerekir.

Kendini ifade ettiği halde psikolojik tacize mahkum olan çalışanların, şirketin insan kaynakları departmanı ile iletişime geçmesi ve maruzatını yazılı olarak bildirmesi etkili bir önlem sürecidir.

İnsan kaynakları birimi olmayan küçük çaplı işletmeler için konuya müdahil olabilecek yetkili kişiler ile sözlü ve yazılı iletişim kurulması gerekmektedir. Şikayetin yazılı olarak bildirilmesi (mail, mektup vs) hukuksal sürece gidilmesi durumunda ıspat niteliği taşıdığı için önemli bir ayrıntıdır.

Tacizci veya yetkili kişilerden olumlu sonuç alınamadığı durumlarda sürece şahitlik eden kişiler eşliğinde konunun tekrar gündeme getirilmesi önemli bir aşamadır.

İşyeri, işçiler bir sendikaya bağlı ise eğer durumun sendika sorumlusu, yetkili isimlerle paylaşılması gerekir. Sendikalar bu tip durumlarda işçi adına çeşitli önlem ve uyarıları uygulamaktadırlar.

Yine sürecin hukuksal boyuta gelmesi durumunda kanıt niteliği taşıması adına; mobbing sürecinde tıbbi raporların alınması (mobbing sürecinde, kurbanda fiziksel ve ruhsal sağlık problemleri yaşandığına dair belgeler) önemli bir önlem yöntemidir.

Mobbing Hukuksal Süreci Hakkında:

Mobbinge maruz kalan kişiler, uğradığı maddi ve manevi zararların giderilmesi adına hukuksal yöntemlere başvurulabilir. Anayasamızda doğrudan mobbing sürecini ele alan maddeler olmasa bile “kişi hak ve özgürlüklerinin korunması“na ilişkin birçok madde yer almaktadır.

Mobbing – Psikolojik tacize uğradığınızı düşünmeniz durumunda işçi hakları mahkemelerine ve avukatlık bürolarına başvurarak bilgi alabilirsiniz.

Mobbing uygulayan işletme veya kişilere, suçun ispatı durumunda ağır cezai işlemler uygulanmakta ve yüksek tazminat bedelleri ödetilmektedir.

Bünyamin Kapıcıoğlu | HızlıAdam | İş Dünyasında Rekabet Hız İster